भारतातील लोकसंख्येचा मोठा भाग हा युवा वर्गाचा आहे. ही ऊर्जा, ही सर्जनशीलता जर योग्य दिशेने वळवली तर देशाच्या प्रगतीत मोठा वाटा उचलू शकते. मात्र, सध्याच्या बदलत्या अर्थव्यवस्थेच्या पार्श्वभूमीवर युवकांना भेडसावणारा सर्वात मोठा प्रश्न म्हणजे – “बेरोजगारी”

यात बेरोजगारीचे कारणे पहिली तर अनेकदा युवक उच्च शिक्षण घेतात, परंतु ते शिक्षण उद्योगधंद्यांना अपेक्षित कौशल्ये देत नाही. परिणामी, ‘डिग्रीधारक’ असूनही अनेक युवक बेरोजगार राहतात. त्याचबरोबर पारंपरिक सरकारी नोकऱ्या अजूनही अनेक तरुणांची पहिली पसंती आहेत. पण या नोकऱ्यांची संख्या मर्यादित असल्यामुळे स्पर्धा तीव्र होते आणि बहुतेकजण नोकरीपासून वंचित राहतात. तसेच कोविड-१९ नंतर अनेक उद्योगांनी संधी कमी केल्या, काही कंपन्या बंद पडल्या किंवा कर्मचारी कपात केली. या बदलांनी युवकांसाठी असलेले रोजगार आणखीनच कमी केले.

यावर पर्यायी रोजगार संधी पहिल्या तर युवकांनी पारंपरिक नोकऱ्यांपेक्षा स्टार्टअप्सकडे वळल्यास ते स्वतःच्या कल्पना प्रत्यक्षात आणू शकतात. आज भारतातील अनेक यशस्वी स्टार्टअप्स युवकांनीच सुरू केले आहेत. तसेच इंटरनेटच्या प्रसारामुळे आता कोणताही युवक घरबसल्या वेब डिझाइन, कंटेंट रायटिंग, सोशल मीडिया मॅनेजमेंट, व्हिडिओ एडिटिंग यासारख्या सेवांद्वारे उत्पन्न मिळवू शकतो. त्याचबरोबर सरकारच्या ‘स्किल इंडिया’ सारख्या योजना, तसेच खासगी प्रशिक्षण संस्था युवकांना नवे कौशल्य शिकवतात. डिजिटल मार्केटिंग, कोडिंग, ग्राफिक डिझाइन, टैली, शेफिंग इत्यादी कोर्सेसमुळे रोजगाराच्या संधी वाढतात.

यासाठी युवकांनी पारंपरिक विचारसरणीऐवजी नव्या संधी शोधाव्यात. तसेच स्वतःचे व्यवसाय सुरू करण्यास घाबरू नये, स्पर्धा परीक्षा देता देता अन्य कौशल्ये शिकावीत, स्वयंरोजगार किंवा उद्यमशीलतेकडे वळावे, डिजिटल क्षेत्रातील संधी ओळखाव्यात.

बेरोजगारी ही एक मोठी समस्या असली, तरी त्यावर उपायही आहेत — गरज आहे ती आपल्या मानसिकतेत बदल करण्याची. युवकांनी पारंपरिक नोकऱ्यांपेक्षा नव्या दिशा स्वीकाराव्यात. उद्योजकता, स्टार्टअप्स, डिजिटल प्लॅटफॉर्म्स या सगळ्या गोष्टी युवकांसाठी नवे दरवाजे उघडत आहेत. योग्य मार्गदर्शन आणि कौशल्य विकासाच्या मदतीने ही ‘बेरोजगार’ शक्ती ‘बदल घडवणारी शक्ती’ बनू शकते.